มะนาว: รายงานมะนาว(รวม)เสร็จ

ที่มาและความสำคัญของโครงงาน

มะนาวเป็นไม้ผลตระกูลส้มประเภทหนึ่ง เป็นพืชพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในประเทศไทยมีการปลูกกันอย่างแพร่หลาย แหล่งเพาะปลูกที่สำคัญได้แก่ จังหวัดเพชรบุรี นครศรีธรรมราช สุราษฎร์ธานี นครสวรรค์ กาญจนบุรี สมุทรสาคร นครปฐม และเชียงใหม่ ผู้คนในภูมิภาคนี้รู้จักกันและใช้ประโยชน์จากมะนาวมาช้านาน
ในประเทศไทยนิยมนำมะนาวมาประกอบอาหารกันเป็นอย่างมาก รวมถึงการแปรรูป ในท้องถิ่นของเราเองก็นิยมใช้มะนาวในการปรุงแต่งรสชาติของอาหารเช่นกัน ในปัจจุบันมะนาวมีราคาสูงขึ้นค่อนข้างมากเมื่อเทียบกับอดีต

จุดมุ่งหมายของการศึกษาค้นคว้า
เพื่อศึกษาที่มาของมะนาว
เพื่อศึกษาพันธุ์ของมะนาว
เพื่อศึกษาประโยชน์ของมะนาว
เพื่อศึกษาการแปรรูปของมะนาว โดยการทำน้ำมะนาว

สมมติฐานของการศึกษาค้นคว้า
มะนาวมีที่มาจากไหน
มะนาวมีประโยชน์มากมายขนาดไหน
มะนาวสามารถนำไปแปรรูปได้
ขอบเขตการศึกษาค้นคว้า
ที่มาของมะนาว มะนาวเป็นไม้ผลตระกูลส้มประเภทหนึ่ง เป็นพืชพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
ลักษณะของมะนาว ต้นเป็นพรรณไม้พุ่ม ยืนต้น ลำต้นมีความสูงประมาณ .5-3.5 เมตร ผิวเปลือกลำต้นเรียบเกลี้ยง ส่วนกิ่งก้านอ่อนมีหนามยาวประมาณ 3-13 มม.
พันธุ์ของมะนาวมะนาว มะนาวไข่ ผลกลม มะนาวแป้นเปลือกบาง มะนาวหนัง ผลอ่อนกลมยาวหัวท้ายแหลม มะนาวทราย ทรงพุ่มสวยใช้เป็นไม้ประดับ
ประโยชน์ แก้ปวดศีรษะ แก้เลือดออกตามไรฟัน แก้เมาเหล้า เมายา แก้ตาแดง บำรุงผิว ลบรอยแผลเป็น ดับกลิ่นเต่า แก้นิ่ว แก้ปูน ซีเมนต์กัด แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย

ตัวแปรที่เกี่ยวข้อง
- ตัวแปรต้น
มะนาว
- ตัวแปรตาม
แปรรูป น้ำมะนาว
- ตัวแปรควบคุม
งบประมาณ
นิยามเชิงปฏิบัติการ
มะนาวเป็นไม้ผลตระกูลส้มประเภทหนึ่ง เป็นพืชพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มะนาวสามารถนำมาแปรรูปได้หลายอย่าง

บทที่ 2

ประวัติความเป็นมาของมะนาว

มะนาวเป็นไม้ผลตระกูลส้มประเภทหนึ่ง เป็นพืชพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในประเทศไทยมีการปลูกกันอย่างแพร่หลาย แหล่งเพาะปลูกที่สำคัญได้แก่ จังหวัดเพชรบุรี นครศรีธรรมราช สุราษฎร์ธานี นครสวรรค์ กาญจนบุรี สมุทรสาคร นครปฐม และเชียงใหม่ ผู้คนในภูมิภาคนี้รู้จักกันและใช้ประโยชน์จากมะนาวมาช้านาน

มะนาวจัดว่าเป็นพืชที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจพืชหนึ่งที่ตลาดมีความต้องการสูงตลอดทั้งปี โดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้ง ประมาณเดือนกุมภาพันธ์ – เมษายน ของปี มะนาวจะมีราคาสูงกว่าปกติ ทั้งนี้เนื่องจากในฤดูแล้งจะมีผลผลิตมะนาวออกสู่ตลาดน้อย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Citrus aurantifolia (Christm) Swing.
วงศ์ : Rutaceae
ชื่อท้องถิ่น : ส้มมะนาว มะลิว (เชียงใหม่)

มะนาวก็เหมือนกับส้มทั้งหลาย ที่มีปัญหาในการจัดหมวดหมู่และแยกแยะทางอนุกรมวิธาน สำหรับชื่อวิทยาศาสตร์ที่คุ้นเคยของมะนาว ก็คือ Citrus aurantifolia Swingle หรือ "Citrus aurantifolia" ( Christm & Panz ) Swing." แต่ยังมีชื่ออื่นๆ อีก ดังนี้
C. acida Roxb.
C. lima Lunan
C. medica var. ácida Brandis และ
Limonia aurantifolia Christm

สำหรับชื่อสามัญนั้น ในหลายภาษาก็เรียกชื่อแตกต่างกันไป เช่น ในภาษาอังกฤษ เรียก Mexica lime, West Indian lime, และ Key lime หรือเรียก lime สั้นๆ ก็ได้ สาเหตุที่มีหลายชื่ออาจเป็นเพราะเป็นพืชต่างถิ่น จึงไม่มีชื่อดั้งเดิมในภาษานั้นๆ ทำให้เกิดการเสนอชื่ออื่นๆ มาหลายชื่อก็เป็นได้ ส่วนในประเทศไทยยังเรียกอีกหลายชื่อ เช่น โกรยชะม้า, ปะนอเกล, ปะโหน่งกลยาน, มะนอเกละ, มะเน้าด์เล, มะลิ่ว, ส้มมะนาว, ลีมานีปีห์, หมากฟ้า

อนึ่ง คำว่า เลมอน (lemon) ในภาษาอังกฤษ หมายถึง ผลส้มอีกชนิดหนึ่ง ที่หัวท้ายมน ไม่ใช่ผลกลมอย่างมะนาวที่เรารู้จักกันดี สำหรับ มะนาวเทศ (Triphasia trifolia) นั้น เป็นพืชในวงศ์เดียวกัน (Rutaceae) กับมะนาว แต่ต่างสกุล ส่วน มะนาวควาย หรือ ส้มซ่า (Citrus medica Linn. Var. Linetta.) เป็นพืชสกุลส้มเช่นเดียวกัน แต่ต่างชนิด (สปีชีส์) กัน

ส้มนาวเป็นภาษาใต้ที่ใช้เรียกมะนาว เช่นเดียวกับทางภาคอีสานเรียกผลไม้บางอย่างว่า"บัก"ในการขึ้นต้น เช่นบักม่วงที่หมายถึงมะม่วง คำว่าส้มในภาษาใต้จะใช้เรียกผลไม้บางชนิดที่มีรสเปรี้ยว อย่าง ส้มนาว ส้มขาม เป็นต้น
ลักษณะภูมิประเทศและภูมิอากาศที่เหมาะสม

มะนาวเป็นพืชพื้นเมืองในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มะนาวเป็นพืชที่สามารถปลูกได้ดีในดินทุกชนิด ไม่ว่าจะเป็นดินเหนียวดินทราย แต่ถ้าต้องการจะปลูกมะนาวให้เจริญงอกงามดี มีผลดกและคุณภาพดี ก็ควรปลูกในพื้นที่ที่เป็นดินร่วนซุย มีการระบายน้ำดี มีอินทรียวัตถุผสมอยู่มาก

ลักษณะของมะนาว

ลักษณะทั่วไป : ต้นเป็นพรรณไม้พุ่ม ยืนต้น ลำต้นมีความสูงประมาณ .5-3.5 เมตร ผิวเปลือกลำต้นเรียบเกลี้ยง ส่วนกิ่งก้านอ่อนมีหนามยาวประมาณ 3-13มม.

ใบ : ใบออกเรียงสลับกัน ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ หรือรูปรียาว ปลายใบแหลม โคนใบกลมมีปีกแคบ ๆ ริมขอบใบหยัก ใบมีขนาดกว้างประมาณ 1.5-5.5 ซม. ยาวประมาณ 2.5-9 ซม.

ดอก : ดอกออกเป็นช่อสั้น ๆ มีประมาณ 5-7 ดอก หรืออาจเป็นดอกเดี่ยว ลักษณะของดอกมีสีขาว กลีบดอกมีประมาณ 4-5 กลีบ กลีบดอกเป็นรูปรียาว ปลายกลีบแหลม มีขนาดยาวประมาณ 7-12 มม. กว้างประมาณ 2.5-5 มม. ตรงกลางดอกมีเกสรตัวผู้และตัวเมียเล็ก ๆ อยู่

ผล : ผลมีลักษณะเป็นรูปกลม พื้นผิวเรียบเกลี้ยง ขนาดของผลมีเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 1.5-2 นิ้ว ผลอ่อนมีสีเขียวเข้ม เมื่อแก่ผลก็เปลี่ยนเป็นสีเหลือง เนื้อในผลจะแยกออกเป็นซีก ภายในเนื้อก็จะมีเมล็ด ลักษณะกลมรี สีเหลืองอ่อน ผลหนึ่งก็จะมีหลายเม็ด

การขยายพันธุ์

เป็นพรรณไม้ที่ขึ้นได้ดีในดินร่วนซุย ไม่ชอบที่แฉะ หรือที่ที่มีน้ำขัง มีการขยายพันธุ์ด้วยวิธีการตอนกิ่ง
การปลูกมะนาวนิยมปลูกด้วยการใช้กิ่งตอน มะนาวขึ้นได้ในดินทุกชนิด โดยเฉพาะดินร่วนซุย และระบายน้ำได้ดี ควรปลูกในฤดูฝน วิธีปลูกใช้กิ่งตอนปลูกในหลุม ใช้ปุ๋ยหมักรองเอาไว้ก้นหนึ่งก่อน ช่วงที่ปลูกใหม่ๆ จะต้องรดน้ำทุกวันถ้าฝนไม่ตก ควรหาอะไรมาบังเป็นร่มเอาไว้ก่อนที่ต้นจะแข็งแรงดี

พันธุ์มะนาวที่นิยมปลูกในไทย

มะนาวไข่ ผลกลม หัวท้ายยาว มีสีอ่อนคล้ายไข่เป็ด ขนาด 2-3 เซนติเมตร
มะนาวแป้นเปลือกบาง ผลใหญ่ ค่อนข้างกลมแป้น เปลือกบาง มีน้ำมาก นิยมใช้บริโภคมากกว่าพันธุ์อื่นๆ ในเชิงพาณิชย์จะปลูก มะนาวพันธุ์แป้นรำ
ไพและพันธุ์แป้นพวง สามารถบังคับให้ออกฤดูแล้งได้ง่าย
มะนาวหนัง ผลอ่อนกลมยาวหัวท้ายแหลม เมื่อโตเต็มที่ผลจะมีลักษณะกลมค่อนข้างยาว มีเปลือกหนา ทำให้เก็บรักษาผลได้นาน
มะนาวทราย ทรงพุ่มสวยใช้เป็นไม้ประดับ ให้ผลตลอดปีแต่ไม่ค่อยนิยมบริโภค เพราะน้ำมีรสขมเจือปน
มะนาวพันธุ์อื่น ๆ ได้แก่ มะนาวฮิตาชิ, มะนาวหวาน, มะนาวปีนัง, มะนาวโมฬี, มะนาวพม่า, มะนาวเตี้ย และมะนาวหนัง เป็นต้น

กราฟเส้นมะนาวผลผลิต

ต้นทุน

รายได้ต่อไร่

ประโยชน์ของมะนาว

มะนาวเป็นผลไม้พื้นๆที่ใช้บริโภคกันในชีวิตประจำวันอยู่แล้ว แต่มีน้อยคนนักที่จะรู้ว่ามะนาวลูกเล็กๆนั้น มีประโยชน์ในการรักษาโรคต่างๆได้มากมายหลายโรคด้วยกัน ไม่เพียงแต่คนไทยเท่านั้นที่ใช้มะนาวรักษาโรค ประเทศเพื่อนบ้านของเรา เช่น มาเลเซีย จีน และอินเดีย เขาก็ใช้มะนาวกัน ประเทศเพื่อนบ้านที่ไกลออกไป เช่น อังกฤษ ฝรั่งเศส และประเทศแถบอเมริกาตะวันตกก็ใช้มะนาวแก้ไอและรักษาโรคอื่นๆเช่นเดียวกัน

ประโยชน์ของมะนาวสามารถแยกเป็นการใช้ประโยชน์กับอาการได้ ดังนี้

- แก้ไอออกเลือด (ไอมีเลือดปน) ใช้น้ำผึ้งหนึ่งช้อนชา มะนาวสี่ลูก เกลือหนึ่งช้อน หรือประมาณสามถึงสี่เม็ด ผสมให้เข้ากันดี ให้มีรสเปรี้ยวเค็มหวาน ใช้จิบทุกครั้งที่ไอ
- ต่อมทอนซิลอักเสบ เอาน้ำมะนาว น้ำผึ้งและปูนขาวผสมดื่ม
แก้ทอนซิลอักเสบ
- แก้ซาง,ตุ่มในคอเด็ก,เสมหะ เมล็ดมะนาวขับเสมหะแก้โรคซางของเด็ก แก้เม็ดยอดในปากโดยเอาเม็ดมะนาวเผาไฟ บดให้ละเอียด ใช้น้ำมะนาวหรือรากของมะนาวฝนกันน้ำเป็นกระสาย ผสมเข้าด้วยกัน แล้วกวาดซางเด็ก ให้เอาน้ำมะนาวหนึ่งช้อนชา แล้วเอารากมะนาวฝนให้ข้นดี แล้วจึงเอาไปล้วงคอเด็กสัก สองถึงสามครั้งก็หาย หรือใช้เม็ดมะนาวเคี้ยวกิน ขับเสมหะ ใช้ติดต่อกันเจ็ดวัน ได้ผลดี
- แก้เสียงแหบแห้ง มะนาวทำให้เสียงไม่แหบแห้ง ตื่นตอนตอนเช้าทุกครั้งให้ผ่ามะนาวครึ่งหนึ่ง จิ้มเกลือบีบน้ำลงคอกลืนกิน ทำทุกเช้าทุกวัน ทำให้เสียงไม่แหบแห้ง
- ก้างติดคอ เมื่อก้างปลาติดคอ เอามะนาวหนึ่งลูกคั้น เอาแต่น้ำ เติมเกลือ น้ำตาลนิดหน่อยกรอกลงไปให้ตรงก้างที่ติดคอ อมไว้สักครู่ แล้วจึงค่อยกลืน ก้างจะอ่อนตัวหลุดลงไปในกระเพาะ ก้างปลาติดคอซึ่งเป็นชิ้นเล็กๆ เมื่อกลืนน้ำลายจะทำให้รำคาญเท่านั้น ให้ผ่ามะนาวแล้วนำมาอมไว้ในปาก อมจนรู้สึกรสเปรี้ยวของมะนาวเจือจางสักสองถึงสามครั้งจะทำให้ก้างหลุดออกไปได้
- แก้ไข้ นำใบมะนาวมาหั่นฝอยๆ ชงด้วยน้ำเดือด ดื่มแบบน้ำชาจะช่วยลดไข้และใช้อมกลั้วคอฆ่าเชื้อโรคได้อีกด้วย ประเทศในทวีปแอฟริกาตะวันตกนิยมใช้เปลือกรากมะนาวต้มเป็นยาแก้ไข้อย่างดี และใช้ใบทำเป็นยาชงกินแก้ไข้ที่มีอาการตัวเหลืองเล็กน้อย นอกจากนี้ยังใช้น้ำมะนาวดื่มแก้กระหายน้ำ แก้ไข้อีกด้วย ที่ประเทศอินเดีย ถ้าเป็นไข้หวัดใหญ่ นิยมรักษาโดยดื่ม
น้ำมะนาวแล้วพักผ่อน ถ้าเป็นไข้หวัดธรรมดา จะรับประทานผลอินทผลัมและดื่มน้ำมะนาวรักษา
- แก้ปวดศีรษะ เอามะนาวมาฝานเป็นซีกบางๆ แล้วเอาปูนที่กินกับหมาก ละเลงด้านหน้าของซีกมะนาวนั้นบางๆ แล้วปิดตรงขมับ ทำอยู่ประมาณสอง อาทิตย์ อาการปวดก็ค่อยหายดีขึ้นทุกวัน ใช้น้ำมะนาวผสมกับน้ำตาลสักแก้ว ดื่มตอนเช้า ช่วยให้หายจากโรควิงเวียนและปวดหัว ชาวมาเลเซีย ใช้ใบมะนาวผสมกับน้ำมะนาว บดทำเป็นยาใส่ผมแก้ปวดศีรษะ ประเทศในทวีปแอฟริกาตะวันตก ใช้ใบมะนาวตำให้ละเอียดถูศีรษะหรือเคี้ยวรากมะนาวแก้ปวดศีรษะ
- แก้เลือดออกตามไรฟัน เกิดจากการขาดวิตามินซี ทำให้เหงือกบวมและมีเลือดออกตามไรฟันเป็นประจำ หรือมีเลือดออกได้ง่าย เช่น มีเลือดกำเดาไหล มีจุดพรายย้ำขึ้นตามผิวหนัง อาจมีเลือดออกจนซีดได้ ถ้าอาการรุนแรง จะมีอาการปวดน่อง ข้อเท้าบวม การรักษาให้กินมะนาวหรือผลไม้เปรี้ยวๆ เช่น ส้ม จะแก้ได้
- แก้เหงือกบวม ใช้ลำสีชุบมะนาวเช็ดที่เหงือกวันละสองครั้ง เช้าและเย็น
- แก้ลิ้นเป็นฝ้า ใช้ลำสีชุบมะนาวเช็ดที่ลิ้นวันละสามครั้ง
-ขจัดคราบบุหรี่ ใช้มะนาวถูฟันที่มีคราบบุหรี่จับ เมื่อใช้มะนาวถู คราบนั้นจะหาย ถ้าฟันปลอมผู้ที่รับประทานหมากต้องถูกบ่อยๆ ถ้าจับมากหลายวันแล้วต้องถอดฟันปลอมแช่น้ำมะนาวไว้ค้างคืน ฟันจะขาวสะอาดเงางาม
- ยาบ้วนปาก บีบน้ำมะนาวลงในแก้วสักสองถึงสามหยดเท่านั้น บ้วนปากได้สะอาดยอดเยี่ยม
- แก้เป็นลมวิงเวียน อยากอาเจียน ใช้มะนาวผ่าซีก โรยเกลือป่น เหยาะน้ำตาลทรายขาวสักนิดบีบกินลงไปพักเดียวหายเป็นปลิดทิ้ง ไม่ว่าจะเป็นอาการคลื่นไส้จากการตั้งครรภ์ เมารถ แพ้อากาศ มะนาวช่วยคุณได้ หรือใช้มะนาวจิ้มเกลือ อมไว้ในปากสักครูจะรู้สึกสดชื่นจากการเป็นลมวิงเวียน หน้ามืดได้
- แก้วิงเวียนเมื่อคลอดบุตร เอามะนาวปอกใส่ภาชนะสองถึงสามลูก เพื่อให้คนที่คลอดบุตรนั้นกินแก้วิงเวียน หน้ามืด ตาลาย เอามะนาวสามผล เกลือป่นและพริกไทยป่นพอควร ละลายด้วยน้ำร้อน แทรกเหล้าโรงประทานให้ได้สักครึ่งถ้วยชา
- แก้เมาเหล้า เมายา ดื่มน้ำมะนาว หรืออมกับเกลือ สำหรับคนเมาเหล้าหรือวิงเวียนจะเป็นลม
- แก้ตาแดง เอามะนาวผ่า แล้วเอาเมล็ดในออกให้หมด แล้วก็บีบเอาน้ำมะนาวหยอดลงในตาทั้งสองข้างหลายๆหยด สักหนึ่งนาที พอหายแสบแล้วล้างหน้าด้วยน้ำสะอาด เช็ดหน้าเรียบร้อยแล้วก็สบาย และใช้มะนาวต่อไปเรื่อยๆจนกว่าจะหายตาแดง
- บำรุงผิว เอาเปลือกที่บีบเอาน้ำออกแล้ว นำมาทาบริเวณข้อศอก คาง เข่า ฝ่าเท้า ส้นเท้า ช่วยให้ส่วนเหล่านั้นนุ่มนวลได้อย่างดี
- แก้ผิวแตก ใช้มะนาวทาผิวหนังทำให้ชุ่มชื้น ไม่แตกกร้านในช่วงอากาศแห้ง
- ลบรอยแผลเป็น รอยแผลเป็นจากอุบัติเหตุ ใช้น้ำมะนาวผสมดินสอพองทาบริเวณที่เป็น ทำให้หน้าไม่ดำ หรืออาจใช้ใบมะลิสดตำผสมเพิ่มเข้าไปอีกก็ได้
- แก้ขาลาย คนที่มีขาลายเป็นจุดด่างดำเม็ดเล็กๆนั้น แก้ได้โดยเอาน้ำมะนาวบีบใส่ดินสิพองหมาดๆ แล้วทาทุกๆคืนก่อนนอน พอรุ่งเช้าก็ล้างออก ทำอย่างนี้ทุกวัน ไม่นานวันรอยด่างดำก็ลบหายไปเอง
- แก้ส้นเท้าแตก เอามะนาวสดผ่าซีกแล้วบีบมะนาวให้หยดลงบนบริเวณที่เป็นแผลนั้น เพียงวันละสองครั้ง ภายในเจ็ดวัน โรคส้นเท้าแตกจะหายไปเอง
- ดับกลิ่นเต่า ใช้น้ำมะนาวทารักแร้ป้องกันกลิ่นเต่า
- แก้โรคผิวหนัง ประเทศแถบทวีปแอฟริกาตะวันตกและประเทศอินเดีย ใช้น้ำมะนาวทาแก้โรคผิวหนัง แต่ของอินเดีย เวลาอาบน้ำ ห้ามฟอกสบู่บริเวณที่เป็น
- แก้กลาก เกลื้อน หิด นำกำมะถันตำให้ละเอียดบีบมะนาวใส่พอสมควร ทาบริเวณที่เป็นเกลื้อนหลังอาบน้ำและก่อนนอน เคยใช้กับญาติโยมหลายราย ผลออกมาแล้วหายเกือบหมด ใช้มะนาวผ่าซีกแตะผงกำมะถันแล้วมาถูบริเวณที่เป็นหิด กลากเกลื้อนจะกายในเวลาที่รวดเร็ว
- แก้หูด เอาเปลือกมะนาวหมักกับน้ำส้มสายชูสองวัน ตัดเปลือกมะนาวมาปิดที่หูด ปิดทับด้วยพลาสเตอร์ค้างคืนไว้ รุ่งเช้าจึงเอาออก ให้ทำเช่นนี้นาน
สองอาทิตย์
- แก้พุพอง ใช้รากมะนาวฝนกับน้ำซาวข้าว ทาแก้พุพอง แสบร้อน
- แก้น้ำกัดเท้า ใช้มะนาวทาที่เป็นตุ่มคัน น้ำกัดเท้า ทาแล้วทิ้งให้แห้ง ล้างออกด้วยน้ำสบู่ ให้ผ้าเช็ดให้แห้ง แล้วเอาแป้งทา ตุ่มคันก็จะหาย
- แก้ปูนซีเมนต์กัด เวลาถูกปูนซีเมนต์กัดตามมือ เท้า เอามะนาวมาตัดกลางลูก แล้วบีบน้ำมะนาวตรงที่ปูนกัดก็จะหาย
- แก้พิษแมลงสัตว์กัดต่อย ใช้ระงับความเจ็บปวดจากพิษแมลงได้ โดยใช้มะนาวพอกบริเวณปากแผลทิ้งไว้สักสองนาทีแล้วเปลี่ยนใหม่ทำดูจะหายปวด ในประเทศจีนใช้ผลสดคั้นเอาน้ำ ทาบริเวณที่ถูกตะขาบกัด แมลงป่องต่อยทันทีจะแก้ได้
- ใช้สระผม แก้คันศีรษะ ใช้น้ำมะนาวสระผมทำให้ผมสะอาดหอม ถ้าคันศีรษะบ่อย ใช้น้ำมะนาวนวดศีรษะให้ทั่วสักครู่ก่อนสระผมจะแก้ได้
- แก้หัวโน ใช้แป้งดินสอพองผสมน้ำมะนาว ทาตรงที่ช้ำบวมสักพักใหญ่ๆ อาการปวดบวม ปูด ก็จะยุบ หมั่นทาวันละสองสามครั้งภายในสองวันก็จะหายไปเอง
- แก้ผิวหนังฟกช้ำ ผสมน้ำมะนาวกับดินสอพองข้นๆ ทาบริเวณที่มีอาการผิวเนื้อถูกกระแทกเขียวฟกช้ำ หรือบวมโน จะหายเป็นปกติ
- แก้หนามปัก แก้หนามปักคา ใช้มะนาวกับน้ำมันตับปลา ใส่ที่แผลจะดูดหนามออกมาได้
- แก้ปลาดุกยัก ใช้มะนาวผ่าซีกแล้วกดหรือถูตรงรอยปลาดุกยักสักพักหนึ่ง จะหายปวดภายในสี่ถึงห้านาที
- แก้เล็บขบ เอามะนาวมาผ่าตรงส่วนหัวออกขนาดพอสอดนิ้วเข้าไปได้ ใช้มีดคว้านเอาเนื้อข้างในออกเล็กน้อย เสร็จแล้วเอาปูนทาบางๆ แล้วเอานิ้วสอดเข้าไปแล้วทิ้งไว้ ทำดังนี้สองสามครั้ง อาการเล็บขบจะหายไป
- ป้องกันงู เมื่อใช้มะนาวคั้นเอาน้ำหมดแล้ว เอาเปลือกวางท้องเอาไว้ใกล้ๆที่นอน จะทำให้งูไม่มารบกวน เพราะได้กลิ่นมะนาว
- แก้แมงคาเรืองเข้าหู นำน้ำมะนาวอย่างเดียว กรองด้วยผ้า ใช้หยอดหู แก้แมงคาเรืองเข้าหู ถ้าตัวยังไม่ตายจะหนีออกมา ถ้าไม่หนีออกมาตัวจะตายในหู
- แก้ฝี แก้ปวดฝี ให้ขูดเอาผิวมะนาว ผสมกับปูนแดงปิด ฝีจะหาย
- แก้แผลไฟไหม้ น้ำร้อนลวก ให้เอาน้ำมะนาวมา ชะโลมบริเวณที่ถูกไฟไหม้หรือถูกน้ำร้อนลวก มีสรรพคุณดับพิษปวดแสบแวดร้อนได้ผล
- แก้บาดทะยัก เมื่อถูกตะปูตำ หนามเกี่ยว หรือถูกของที่มีคม เอาน้ำมะนาวบีบใส่แผลที่เป็น จะป้องกันบาดทะยักได้
- แก้ปวดท้อง ท้องอืด ท้องเฟ้อ แก้อาการปวดท้อง แน่นท้อง เอาผลมะนาวครึ่งผล บีบเอาน้ำมะนาวใช้กินกับน้ำอ้อย หรือน้ำตาล แก้อาการนี้ได้ เด็กท้องอืดร้องกวนในเวลากลางคืน เอาปูนเคี้ยวหมากขยี้ลงบนฝ่ามือ บีบน้ำมะนาวคลุกให้ทั่ว แล้วทาท้องเด็ก สักครู่เด็กจะผายลมสองถึงสามครั้ง แล้วหยุดร้องไห้ หลับสบายตลอดคืน เพราะน้ำมะนาวทำปฏิกิริยากับปูน ให้ความร้อนเกิดความอบอุ่น
- รักษาโรคกระเพาะ เปลือกผลมะนาว ใช้ชงกับน้ำอุ่น ดื่มเป็นยาขับลมและแก้โรคกระเพาะได้

- แก้ท้องผูก ใช้มะนาว ประมาณค่อนแก้วกาแฟ ใส่เกลือเล็กน้อย ให้เค็มพอประมาณ ดื่มทุกวันเป็นยาระบายได้ดี ทำให้เจริญอาหาร
- แก้ท้องร่วง ประเทศอินเดีย ใช้น้ำมะนาวกับน้ำสะอาดดื่มแก้ท้องร่วง
- แก้อาหารเป็นพิษ น้ำมะนาว น้ำปูนใส เติมเกลือให้มีรสเค็ม กินครั้งละหนึ่งช้อนโต๊ะ แก้อาหารเป็นพิษ
- แก้ผิดสำแลง ใช้รากมะนาว ฝนกับน้ำซาวข้าวรับประทานแก้ผิดอาหาร ถ้าได้รากมะนาวหวานยิ่งดี หรือเอามะนาวบีบเอาน้ำใส่ถ้วย แล้วเอาปูนกินหมากมาแช่น้ำ แล้วเอาน้ำใสๆของปูนมาผสมน้ำมะนาว แล้วรับประทานแก้กินของผิดได้เป็นอย่างดี
- แก้นิ่ว เอามะนาวมา บีบมะนาวแช่หินปูน หากหินปูนละลาย ก็เอารากมะนาวนั้นมาต้มกิน แล้วนิ่วก็คือหินปูนในกระเพาะปัสสาวะจะอยู่ได้อย่างไรก็ต้องละลายออกมาหมดอย่างแน่นอน หากนิ่วก้อนใหญ่ก็ต้องใช้เวลาหน่อย
- แก้ปัสสาวะกระปริบกระปรอย ใช้ใบมะนาวสดต้มกินกับน้ำตาลแดง ประมาณสองสามวันก็หาย
- แก้ระดูขาว น้ำมะนาวสองช้อน เกลือ น้ำตาลนิดหน่อย ผสมน้ำสุก ใส่น้ำแข็งรับประทานแก้และรักษาสตรีมีระดูขาวมากๆ
- แก้โลหิตจาง ให้เอาผลมะนาวผ่าซีก บีบเอาเฉพาะน้ำ ผสมกับน้ำหวานแล้วปรุงด้วยเกลือทะเลพอสมควร ใส่น้ำแข็ง ใช้รับประทานบ่อยๆ เป็นยาบำรุงโลหิต แก้โลหิตจาง และทำให้มีผิวพรรณผุดผ่องมีน้ำมีนวล
- แก้ร้อนในกระหายน้ำ มะนาวสามารถแก้ความกระหายได้ดี กินน้ำมะนาวใส่น้ำแข็งแล้ว จะรู้สึกชุ่มคอ

คุณค่าทางโภชนาการของมะนาว

ข้อมูลจากกระทรวงเกษตรฯ ของสหรัฐอเมริกา (USDA) ระบุว่า ในมะนาวดิบ 1 ผล ปริมาณ 100 กรัม มีคุณค่าทางโภชนาการที่สำคัญ ดังนี้

- น้ำ 88.26 กรัม
- พลังงาน 30 แคลอรี่
- โปรตีน 0.70 กรัม
- ไขมัน 0.20 กรัม
- คาร์โบไฮเดรต 10.54 กรัม
- ไฟเบอร์ 2.8 กรัม
- น้ำตาล 1.69 กรัม
- แคลเซียม 33 มิลลิกรัม
- แมกนีเซียม 6 มิลลิกรัม
- ฟอสฟอรัส 18 มิลลิกรัม
- โพแทสเซียม 102 มิลลิกรัม
- โซเดียม 2 มิลลิกรัม
- วิตามินซี 29.1 มิลลิกรัม
- วิตามินเอ 50 IU

การแปรรูปผลิตภัณฑ์จากมะนาว

น้ำมะนาวโซดา

ส่วนผสม
- น้ำตาลทราย
- น้ำ
- น้ำมะนาวคั้น
- โซดา
- น้ำแข็ง

วิธีทำ

1. ทำน้ำเชื่อม โดยใส่น้ำตาลทรายและน้ำลงในหม้อ นำขึ้นตั้งไฟปานกลาง คนผสมจนน้ำตาลทรายละลาย พักทิ้งไว้จนเย็น เตรียมไว้
2. ใส่น้ำแข็งลงในแก้ว ตามด้วยน้ำเชื่อม น้ำมะนาว และโซดา คนผสมให้เข้ากัน เติมน้ำแข็ง พร้อมดื่ม

กลอนมะนาว

กาพย์ยานี ๑๑

มะนาวมีประโยชน์ มีทั้งโทษควรคำนึง
เปรี้ยวจี๊ดยังตราตรึง ประโยชน์ซึ่งโภชนาการ
มะนาวพืชสวนครัว มีอยู่ทั่วทุกบ้านท่าน
เก็บไว้กินได้นาน ใส่อาหารรสชาติดี
เป็นยาสมุนไพร ระบือไกลไปทุกที่
มะนาวประโยชน์ดี ควรปลูกไว้ใช้กันเอย

กาพย์ฉบัง ๑๖

มะนาวไทยสู่อาเซียน ควรรู้พากเพียร

ใส่อาหารรสชาติดี

มะนาวนั้นประโยชน์มี ไกลไปทุกที่

ควรปลูกไว้ใช้กันเอย